j.hiszp.def.wstęp do bloggowania

Język hiszpański (hiszp. idioma español, castellano) – język należący do rodziny romańskiej języków indoeuropejskich. Współczesne standardy literackie (z Hiszpanii i Ameryki hiszpańskojęzycznej) wywodzą się ze średniowiecznego języka kastylijskiego. Jeszcze dziś język hiszpański bywa nazywany kastylijskim, dla odróżnienia go od innych języków używanych w Hiszpanii .

Język hiszpański jest drugim najpowszechniej używanym językiem na Ziemii. W roku 2006 oceniano, że posługuje się nim jako językiem ojczystym około 650 milionów ludzi na siedmiu kontynentach, szczególnie w Ameryce Południowej, Ameryce Północnej, Europie i zachodniej Afryce. Dalsze 100 milionów używa go jako drugiego języka, natomiast liczba ludzi w ogóle na świecie mówiących tym językiem przekracza półtora miliarda. Język hiszpański należy do grupy języków ekspansywnych (latynizacja Ameryki Północnej). Jest językiem międzynarodowym i urzędowym głównych międzynarodowych organizacji politycznych i gospodarczych, takich jak m.in.: UE, Unia Afrykańska, OPA, ONZ, NAFTA, Traktat antarktyczny, UNICEF, UNASUR, FIFA, UEFA, Interpol, Europol, CARICOM, WHO, Światowa Organizacja Handlu, Mercosur oraz wielu innych.

Uchwalona 27 grudnia 1978 (znowelizowana 27 sierpnia 1992) Konstytucja Hiszpanii stanowi, że "Kastylijski jest hiszpańskim urzędowym językiem państwa. Wszyscy Hiszpanie mają obowiązek go znać i prawo nim się posługiwać" (art. 3 ust. 1 Konstytucji Hiszpanii). Niemniej "Pozostałe języki hiszpańskie są również językami urzędowymi w odpowiednich wspólnotach autonomicznych, zgodnie z ich statutami" (art. 3 ust. 2 Konstytucji Hiszpanii). Do kategorii owych "pozostałych języków hiszpańskich" zalicza się, występujące w niektórych regionach (autonomiach) Hiszpanii, lokalne rodzime języki:

• baskijski w Kraju Basków i Nawarze
• kataloński w Katalonii, Walencji i na Balearach
• galicyjski w Galicji

Etymologia

Według Hiszpańskiej Akademii Królewskiej słowo hiszpański – español, pochodzi od występującego w dialekcie prowansalskim słowa espaignol, a to z kolei od łacińskiego Hispaniolus – powiązany lub odnoszący się do prowincji Hispania.

Historia języka hiszpańskiego

Ewolucja zasięgu języków na Półwyspie Iberyjskim

Historia języka hiszpańskiego, ze śladami łaciny pochodzącymi z Cesarstwa rzymskiego, zaczyna się już w V wieku, głównie w centralnej i północnej części Półwyspu Iberyjskiego. Wraz z upadkiem Cesarstwa wpływy łaciny zaczęły się stopniowo zmniejszać, a pochodzący jeszcze z czasów rzymskich podział terytorialny przyczynił się do powstania różnic dialektalnych w języku łacińskim. Z czasem różnice te się pogłębiały, co doprowadziło przed końcem pierwszego tysiąclecia do powstania wielu nowych języków, między innymi języka hiszpańskiego (kastylijskiego). Nazwa samego języka, jak i nazwa kraju, pochodzi od rzymskiej prowincji Hispania, obejmującej cały Półwysep Iberyjski. Romance – była to pierwsza hiszpańszczyzna z elementami łaciny. Język literacki oparł się na dialekcie kastylijskim już w średniowieczu, zaś rola tego dialektu wzrosła, gdy ówczesny król Hiszpanii Alfons X w 1253 roku zarządził, że gdy dojdzie do wątpliwości co do znaczenia słów, decyduje znaczenie kastylijskie. Na obecne ukształtowanie się języków używanych w Hiszpanii wpłynęły znacząco postępy rekonkwisty hiszpańskiej wyzwalającej zajęte w VIII wieku przez Arabów obszary Półwyspu Iberyjskiego, gdy na ówczesne dialekty ludności miejscowej nakładał się dialekt kastylijski. Pierwszymi tekstami literackimi w ówczesnym języku romance były teksty ludowe i poezja śpiewana, a najstarszymi gatunkami poetyckimi były jarchas powstałe w Andaluzji w języku romance-mozárabe zawierającym w sobie naleciałości z języka arabskiego^[17]. Z kolei za najstarszy tekst hiszpański uważa się epopeję ludową z ok. 1140 r. – Poema del mio Cid, choć słowa hiszpańskie pojawiły się już wcześniej w klasztornym rękopisie łacińskim z X wieku. Literacki język hiszpański ukształtował się w XV wieku, kiedy to Królowie Katoliccy – Ferdynand Aragoński i Izabela Kastylijska – zakończyli rekonkwistę Hiszpanii, podbijając arabską Granadę – ostatnie mauretańskie królestwo. W 1492 r. została opublikowana pierwsza gramatyka języka hiszpańskiego – Gramática de la lengua castellana opublikowana przez Antonio de Nebriję^[18]. Ten sam autor opublikował również słownik hiszpański i zasady ortografii języka hiszpańskiego. Hiszpania w tym czasie stała się światową potęgą i centrum rozległego imperium. Standardowe zasady języka hiszpańskiego były oparte na języku kastylijskim (dialekt z Kastylii). Do dziś używamy obydwu nazw: hiszpański i kastylijski (castellano).

Español czy Castellano?

Poprawne są obie nazwy języka hiszpańskiego, zarówno español jak i castellano, i obu używa się równie często. Asociación de Academias de la Lengua Española – instytucja normująca użycie hiszpańskiego w krajach hiszpańskojęzycznych, dopuszcza używanie obydwu nazw^[19], jednak ich stosowanie w poszczególnych krajach jest różne. W większości krajów hiszpańskojęzycznych Ameryki Południowej, poza nielicznymi wyjątkami, używa się nazwy castellano, podobnie jak w Hiszpanii. Natomiast w Meksyku, Ameryce Środkowej czy na Karaibach bardziej przyjęta jest nazwa español. W afrykańskiej Gwinei Równikowej także używana jest nazwa español. Konstytucje poszczególnych państw hiszpańskojęzycznych mówią o tym, że oficjalnym językiem jest castellano bądź español.

Zasięg języka hiszpańskiego i różnice w dialektach

Hiszpański jest jednym z oficjalnych języków takich organizacji jak m.in. ONZ, Unia Afrykańska czy Unia Europejska.

Hiszpański ma też wielu użytkowników w takich krajach jak Brazylia, Andora, Antyle Holenderskie, Belize, Filipiny, Izrael, Kanada, Maroko, Stany Zjednoczone (Arizona, Floryda, Kalifornia, Nevada, Nowy Jork, Teksas) , Trynidad i Tobago. Hiszpańskim mówi się też na Gibraltarze i w Saharze Zachodniej. Jest on również nauczany nieobowiązkowo w szkołach w każdym kraju Unii Europejskiej i w pozostałych częściach świata. We Francji ok. 70% młodzieży uczy się języka hiszpańskiego, podobnie rzecz się ma we Włoszech czy w Szwecji^[20] a także w Norwegii^[21]. Hiszpański jest drugim po angielskim najczęściej nauczanym językiem na świecie (ponad 20 milionów studentów^[22][23], choć niektóre źródła wskazują nawet 46 milionów osób uczących się hiszpańskiego w ponad 90 krajach^[24]). Ponadto język ten jest drugim językiem w komunikacji międzynarodowej^[25][26]. Język ten jest także drugim językiem na świecie używanym w środowisku pracy w kontaktach zagranicznych oraz pierwszym językiem obcym w Wielkiej Brytanii, Brazylii czy Stanach Zjednoczonych^[27]. Ponadto język hiszpański jest drugim językiem portali społecznościowych takich jak: Twitter oraz Facebook^[28]. Hiszpański jest również trzecim najczęściej używanym (po angielskim i chińskim) językiem w internecie (ponad 8% wszystkich stron)^[29].

Kraje z językiem hiszpańskim jako urzędowym

Język hiszpański w Afryce

Hispanofonía

Jest kilka istotnych różnic pomiędzy dialektami hiszpańskiego używanymi w samej Hiszpanii i w hispanojęzycznej Ameryce. Za standard ogólnokrajowy Hiszpanii przyjmowana jest wymowa północnokastylijska (chociaż nie zaleca się użycia słabych zaimków, ani ulegania zjawisku językowemu zwanemu laismo, czyli zamiany rodzajnika le na la).

Hiszpanie osiedlający się na kontynencie amerykańskim przynieśli ze sobą własne regionalizmy. Stąd u różnych narodowości i grup etnicznych można dziś znaleźć różne akcenty. Typowa dla Ameryki Łacińskiej (tak jak dla Andaluzji) jest wymowa zwana seseo, polegająca na wymowie c (przed e oraz i) oraz z jako s. Na przykład kastylijskie /θ/ w słowach ciento, caza wymawiane jest jak /s/, tak jak np. w ser, casa.

Tradycyjnie w hiszpańskim występował fonem /ʎ/ (palatalna lateralna), w piśmie wyrażany przez ll. Zanikł on na większości obszarów Ameryki, z wyjątkiem dwujęzycznych obszarów, na których mówi się w keczua lub w innych językach rdzennych Ameryki posiadających ten fonem w swojej fonetyce. Obecnie zanika także w Hiszpanii, ale podobnie – z wyjątkiem dwujęzycznych obszarów języka katalońskiego lub innych języków, w których obecne jest /ʎ/. Na większości obszarów fonem ten upodabnia się do /j/. Zjawisko to nazywane jest yeismo. W argentyńskim dialekcie rioplatense /j/ i /ʎ/ są na ogół wymawiane jak /ʒ/ (palatalna dźwięczna szczelinowa), w sposób zbliżony do polskiego ź. Zjawisko to nazywa się žeismo.

W sferze wymowy zjawiskiem typowym dla Karaibów jest zamienianie [r] z [l] i na odwrót, w zależności od regionu. I tak w Santo Domingo zamiast „mi amor” (kochanie) usłyszeć można /mi a'mol/. Na południowym zachodzie Dominikany z kolei „falda” (spódnica) wymawiana jest jako /'farda/. Niewątpliwie najśpiewniejszym akcentem^{[potrzebne źródło]} charakteryzują się mieszkańcy północnej części Dominikany – el Cibao. Tu z kolei głoska [r] zastępowana jest przez [j] – stąd „Puerto Plata” brzmi jako /'pwejto 'plata/. W sferze leksykalnej dostrzec można wpływy kultury rdzennych mieszkańców wysp – Tainów – np. w wyrazach: guagua – pojazd (autobus), mangú – tłuczona mieszanka (np. bananów). Również okupacja kraju przez wojska amerykańskie, jak i bliskość obu krajów, pozostawiły swój ślad w języku używanym w Dominikanie, np. w słowach: chequear (z ang. to check – sprawdzać) lub setear (z ang. to set – uporządkować).

Między językiem hiszpańskim używanym w Hiszpanii a jego południowoamerykańskimi dialektami występują też małe różnice gramatyczne. Przykładowo, użycie drugiej osoby liczby pojedynczej tú (ty) w Argentynie za pomocą vos np.: tú trabajas = vos trabajás (ty pracujesz); tú eres = vos sos (ty jesteś).

Najważniejszą różnicą jest zakres użycia czasów. W Ameryce Południowej znacznie rzadziej niż w Hiszpanii używa się czasu preterito perfecto, który często zastępowany jest czasem preterito indefinido. Poza tym rozpowszechnione jest też (zwłaszcza w Urugwaju, Argentynie i Chile) użycie (archaicznego w Hiszpanii) zaimka vos na oznaczenie drugiej osoby liczby pojedynczej (i użycie w tej osobie specjalnej, nie występującej w odmianie hiszpańskiej, końcówki fleksyjnej czasownika) oraz zanik drugiej osoby liczby mnogiej, zastępowanej osobą trzecią (ustedes).

Na ogół sądzi się, że sprawy języka hiszpańskiego są regulowane przez RAE (Real Academia Española). W rzeczywistości trudno jest ustalać kształt języka dekretami, ale RAE, wraz z 21 innymi akademiami językowymi, ma znaczący, zachowawczy wpływ na język poprzez publikację słowników oraz poradników dotyczących gramatyki i stylu, które są powszechnie przestrzegane.

Dialekty języka hiszpańskiego:

• amestáu w Asturii
• andaluzyjski
• castrapo w Galicji
• castúo w Estremadurze
• catañol w Katalonii i na Balearach
• churro w Walencji
• euskañol w Baskonii i Nawarze
• kanaryjski
• kastylijski w Kastylii, Kantabrii i Leonie
• madrycki
• manchego
• maño w Aragonii
• panocho w Murcji
• riojański 
• **********************************************************************
•   El idioma español o castellano es una lengua romance procedente del latín vulgar. Pertenece al grupo ibérico, y es originaria de Castilla, una región histórica de la península ibérica, en la actual España. Se conoce también por el americanismo coloquial castilla (por ejemplo: «hablar castilla», «entender castilla»), común en áreas rurales e indígenas entre México y la Patagonia.
  Es la segunda lengua del mundo por el número de personas que la hablan como lengua materna, tras el chino mandarín, con 416 millones de hablantes nativos,^{2 42 43} y lo hablan como primera y segunda lengua con dominio nativo 470 millones,¹ acercándose a los 560 millones de personas si contamos a hablantes con competencia limitada,¹ de modo que puede ser considerada la tercera lengua del mundo por el total de hablantes tras el mandarín y el inglés,^{44 45 46 47} con más de 20 millones de estudiantes y la segunda en comunicación internacional tras el inglés.⁴⁹ El español posee la tercera mayor población alfabetizada del mundo (un 5,47 % del total), siendo la tercera lengua más utilizada para la producción de información en los medios de comunicación, y también la tercera lengua con más usuarios de Internet (182 millones, 8 % del total).
  Es hablada en España,¹⁶ Hispanoamérica, el Sáhara Occidental,⁵² Guinea Ecuatorial¹⁹ y en parte de Filipinas, siendo esta la oficial en gran parte de estos territorios. Es uno de los seis idiomas oficiales de la Organización de las Naciones Unidas.⁵⁶ Es también idioma oficial en varias de las principales organizaciones político-económicas internacionales  - la Unión Europea,⁵⁷ la Unión Africana,⁵⁸ la Organización de Estados Americanos,⁵⁹ la Organización de Estados Iberoamericanos,⁶⁰ el Tratado de Libre Comercio de América del Norte,⁶¹ la Unión de Naciones Suramericanas,⁶² la Comunidad del Caribe,⁶³ los Estados de África, del Caribe y del Pacífico⁶⁴ y el Tratado Antártico,⁶⁵ entre otras— y del ámbito deportivo - el Comité Olímpico Internacional,⁶⁶ la FIFA,⁶⁷ la Asociación Internacional de Federaciones de Atletismo , etc.
  El español, como las otras lenguas romances, es una continuación moderna del latín hablado (denominado latín vulgar), desde el siglo III, que tras el desmembramiento del Imperio romano fue divergiendo de las otras variantes del latín que se hablaban en las distintas provincias del antiguo Imperio, dando lugar mediante una lenta evolución a las distintas lenguas romances. Debido a su propagación por América, el español es, con diferencia, la lengua romance que ha logrado mayor difusión.
  
  Spanish language also called Castilian is a Romance language that originated in the Castile region of Spain and today has hundreds of millions of native-speakers.
  Spanish is a part of the Ibero-Romance group of languages, which evolved from several dialects of common Latin in Iberia after the collapse of the Western Roman Empire in the 5th century. It was first documented in central-northern Iberia in the 9th century and gradually spread with the expansion of the Kingdom of Castile into central and southern Iberia.^[5] Beginning in the early 16th century, Spanish was taken to the colonies of the Spanish Empire, most notably to the Americas, as well as territories in Africa, Oceania and the Philippines.^[6]
  From its beginnings, Spanish vocabulary was influenced by its contact with Basque, as well as by neighboring Ibero-Romance languages, and later it absorbed many Arabic words during the Al-Andalus era in the Iberian Peninsula.^[7] It also adopted words from non-Iberian languages, particularly the Romance languages Occitan, French, Italian and Sardinian, as well as from Nahuatl and other Indigenous languages of the Americas.
  Spanish is one of the six official languages of the United Nations, and it is used as an official language by the European Union, the Organization of American States, and the Union of South American Nations, among many other international organizations.
  Estimated number of speakers
  It is estimated that more than 400 million people speak Spanish as a native language, which qualifies it as second on the lists of languages by number of native speakers.^[8] There are an estimated 470 million Spanish speakers with native competence and 560 million Spanish speakers as a first or second language, including speakers with limited competence and 20 million students of Spanish as a foreign language.^[9] It is the third language by total speakers behind Mandarin and English.
  Spanish is the official or national language in Spain, Equatorial Guinea, and 19 countries in the Americas. Speakers in the Western Hemisphere total some 418 million. In the European Union, Spanish is the mother tongue of 8% of the population, with an additional 7% speaking it as a second language.^[14] Spanish is the most popular second language learned in the United States.^[15] In 2011 it was estimated by the American Community Survey that of the 55 million Hispanic United States residents who are five years of age and over, 38 million speak Spanish at home.^[16]
  Names of the language
  In Spain and in some other parts of the Spanish-speaking world, Spanish is called castellano (Castilian) as well as español (Spanish), the language of the region of Castile, contrasting it with other languages spoken in Spain such as Galician, Basque and Catalan.
  The Spanish Constitution of 1978 uses the term castellano to define the official language of the whole Spanish State in contrast to las demás lenguas españolas (lit. "the other Spanish languages"). Article III reads as follows:
  El castellano es la lengua española oficial del Estado. ... Las demás lenguas españolas serán también oficiales en las respectivas Comunidades Autónomas...
  Castilian is the official Spanish language of the State. ... The other Spanish languages as well shall be official in their respective Autonomous Communities...
  The Spanish Royal Academy, on the other hand, currently uses the term español in its publications but from 1713 to 1923 called the language castellano.
  The Diccionario panhispánico de dudas (a language guide published by the Spanish Royal Academy) states that although the Spanish Royal Academy prefers to use the term español in its publications when referring to the Spanish language, both terms, español and castellano, are regarded as synonymous and equally valid.^[17]
  Two etymologies for español have been suggested. The Spanish Royal Academy Dictionary derives the term from the Provençal word espaignol, and that in turn from the Medieval Latin word Hispaniolus, 'from—or pertaining to—Hispania'.^[18] Other authorities^[19][20] attribute it to a supposed mediaeval Latin *hispaniōne, with the same meaning.
  Spanische Sprache
  Spanischr Sprache gehört innerhalb der Sprachfamilien zum romanischen Zweig der indogermanischen Sprachen und bildet wiederum mit dem Aragonesischen, dem Asturleonesischen, dem Galicischen und dem Portugiesischen die engere Einheit des Iberoromanischen. Sie liegen damit westlich der Isoglosse, der La-Spezia-Rimini-Linie.^[2] Gemäß einer alternativen Sichtweise kann das Spanische zusammen mit dem Französischen, dem Katalanischen, dem Portugiesischen, dem Okzitanischen und weiteren kleineren romanischen Sprachen auch in die Westromania eingeordnet werden.
  Zudem ist Spanisch die häufigste Muttersprache auf dem amerikanischen Doppelkontinent und gilt z. B. durch die Funktion als Amtssprache zahlreicher internationaler Organisationen als Weltsprache. Mit einer globalen Fürsorge um das Spanische ist das Instituto Cervantes betraut.
  Geschrieben wird Spanisch mit lateinischen Buchstaben. Im modernen Spanisch werden der Akut-Akzent für Vokale sowie die beiden Zeichen ñ und ü verwendet. In älteren Wörterbüchern finden sich auch das ch und ll noch als eigenständige Buchstaben. Die Wissenschaft, die sich mit der spanischen Sprache und spanischen Literatur beschäftigt, heißt Hispanistik. Der spanischsprachige Raum wird als Hispanophonie bezeichnet.
  Geschichte und Hintergrund zur kastilischen Sprache
  Am Ende der Punischen Kriege versuchte das Römische Reich mit dem Sieg über Karthago seinen Einfluss vom Nordosten Hispaniens aus über die ganze iberische Halbinsel schrittweise auszubauen. Die römische Militärpräsenz einerseits und der Ausbau der römischen Verwaltungsstrukturen andererseits führten dazu, dass sich die lateinische Sprache fast in der ganzen iberischen Einflusssphäre verbreitete. Latein wurde zur Amtssprache und dadurch zur dominierenden Verkehrssprache im westlichen Mittelmeerraum. Sodann entwickelte sich ein regionales Volkslatein, sermo vulgaris, oder Vulgärlatein,^[3] das in der römischen Kaiserzeit von Militärpersonen, den Legionären, aber auch Händlern, Einwanderern aus anderen römischen Provinzen sowie administrativem Personal, den Beamten, gesprochen wurde, sich jedoch vielfach im Hinblick auf phonetische, syntaktische, morphologische und lexikalische Strukturen von der lateinischen Schrift- und Hochsprache unterschied. Dennoch stellte diese verwendete Umgangssprache keine fest umrissene Sprache mit einer definierten Struktur dar.
  In der Spätantike führten die politischen und ökonomischen Veränderungen letztlich zum Untergang des Römischen Reiches. In der Zeit zwischen 375 und 568 kam es zur Völkerwanderung sowie zur Reichsteilung und Anfang des 7. Jahrhunderts zum Übergang zum Byzantinischen Reich im östlichen Mittelmeerraum. Es folgte die Phase der westgotischen Okkupation und der Ausbreitung des islamischen Herrschaftsbereichs im Süden (al-Andalus) der Iberischen Halbinsel. Dabei hatte die westgotische Kultur^[6] weit weniger Einfluss auf die von der Bevölkerung gesprochene und in Entstehung befindliche spanische Sprache, als es durch die islamischen Okkupanten erreicht worden war (siehe Mozarabische Sprache).^[7] Im Zeitraum von 711 bis 719 zerstörten die aus Nordafrika kommenden muslimischen Eroberer (Araber und Berber) das Westgotenreich und eroberten fast die gesamte Iberische Halbinsel (Islamische Expansion). Die christliche Rebellion gegen die muslimische Fremdherrschaft begann 718 in Asturien und wurde zum Ausgangspunkt der Reconquista (siehe auch Zeittafel Reconquista). Letztere endete erst im Jahr 1492 mit dem vollständigen Auflösen des letzten muslimischen Herrschaftsbereichs im Emirat von Granada und der Vertreibung der Juden aus Spanien.^[8]
  Das erste bekannte schriftliche Dokument aus Spanien wurde von einem Mönch im Kloster San Millán de la Cogolla verfasst. Die Glosas Emilianenses, ursprünglich in lateinischer Sprache verfasst, erschienen 964 auf Westaragonesisch (auch Navarro-Aragonesisch), eine iberoromanische Sprache, die aus dem Vulgärlatein hervorging und eng mit dem Kastilischen verwandt ist. Mit der Reconquista breiteten sich schließlich die Sprachen des Nordens im Süden der Iberischen Halbinsel aus, besonders erfolgreich waren das Kastilische im Zentrum der Halbinsel sowie das Galicische im Westen (siehe auch Alfons VI.).^[9]
  Zu Beginn des 12. Jahrhunderts entstand die Historia Roderici, welche die Taten von El Cid zunächst auf Latein erzählte. Später erschien im Jahr 1235 ein handschriftliches und im Altspanischen geschriebenes Epos, El Cantar de Mio Cid.^[10][11]
  Anschließend kam mit Alfonso X. (dem Weisen) ein vielseitig gebildeter Monarch an die Macht, der sich schon vor seiner Inthronisation durch das Verfassen von Texten auszeichnete. Während seiner Herrschaft vollendete er sein umfangreiches Gesamtwerk mit Themen zu Wissenschaft (Astronomie), Geschichte und Recht. Er war als intellektueller Angelpunkt für die Konsolidierung der spanischen Sprache sowie deren Emanzipation vom Lateinischen bzw. Vulgärlateinischen die herausragende Person im 13. Jahrhundert.^[12]
  Zur Zeit der katholischen Könige entstanden mit dem bekannten lateinisch-spanischen Wörterbuch Universal vocabulario en latín y en romance (1490) durch Alfonso Fernández de Palencia eine Reihe von Wörterbüchern. De Palencia stützte sich dabei auf das lateinisch-lateinische Wörterbuch Elementarium Doctrinae Rudimentum des aus Italien stammenden Papias, welches um das Jahr 1040 bis 1050 entstanden war, und fügte dem lateinischen Lexikon kastilische Ausdrücke hinzu.^[13][14]
  Im Jahre 1492 erschien von Antonio de Nebrija die Gramática de la lengua castellana („Grammatik der kastilischen Sprache“). Nebrijas Grammatik war die erste gedruckte Grammatik einer romanischen und nichtklassischen Sprache.^[15] Der Chilene Andrés Bello beschäftigte sich ebenfalls sprachwissenschaftlich. Seine Befürchtung war, die spanische Sprache könne in den nun unabhängigen Ländern Hispanoamerikas eine ähnliche Entwicklung nehmen, wie es das Lateinische mit ihrer Aufsplitterung in die verschiedenen romanischen Sprachen nahm. Sein erklärtes Ziel war demnach, mit seiner Grammatik zur Einheit der spanischen Sprache beizutragen.
  Esteban de Terreros y Pando, ein jesuitischer spanischer Philologe und Lexikograph während der Zeit der Aufklärung, erstellte ein kastilisches Wörterbuch, das Diccionario castellano con las voces de ciencias y artes,^[16] dessen erster Band 1786 gedruckt wurde.^[17]
  Die Real Academia Española ist seit dem Jahr 1713 die maßgebliche Institution für die Pflege der spanischen Sprache. Ein Gründungsdirektor war Juan Manuel Fernández Pacheco. Regelmäßig erscheinen unter dem Dach ihres Hauses Wörterbücher, Grammatiken und orthographische Wörterbücher. Die Akademie stellt eine der wichtigsten Quellen der spanischen Sprachgeschichte dar. Ihre Vorgaben sind im Schulunterricht und Behördengebrauch Spaniens und der spanisch sprechenden Länder Amerikas verbindlich. In der Umgangssprache wird sie ohne den Zusatz Española häufig Real Academia de la Lengua („Königliche Akademie für Sprache“) genannt.^[18] 1771 wurde die erste Grammatik der Akademie veröffentlicht.
  Ursprung und Name
  Das Spanische resp. Kastilische entwickelte sich aus einem im Grenzgebiet zwischen Cantabria, Burgos, Álava und La Rioja gesprochenen lateinischen Dialekt zur Volkssprache Kastiliens (die geschriebene Sprache blieb dagegen lange das Lateinische). Davon wurde dann der Name castellano (Kastilisch) abgeleitet, der sich auf den geographischen Ursprung der Sprache bezieht.
  Die andere Bezeichnung, español (spanisch), stammt von der mittelalterlichen lateinischen Bezeichnung Hispaniolus beziehungsweise Spaniolus (Diminutiv von „Spanisch“) ab. Ramón Menéndez Pidal befürwortet eine weitere etymologische Erklärung: Die klassische Form hispanus oder hispanicus habe im Vulgärlateinischen das Suffix -one erhalten (wie etwa in den Begriffen bretón (Bretonisch), frisón (Friesisch) usw.) und sich von hispanione zum altkastilischen españón gewandelt, „das sich durch die Dissimilation der beiden Nasale bald zu español weiterentwickelte, mit der Endung -ol, das nicht gebraucht wird, um Nationen zu bezeichnen“.^[19]
  Historische und sozioökonomische Entwicklungen und seine weit verbreitete Verwendung als Verkehrssprache machten das Kastilische zur Lingua franca der gesamten iberischen Halbinsel, in Koexistenz mit anderen dort gesprochenen Sprachen: Man vermutet, dass gegen Mitte des 16. Jahrhunderts bereits etwa 80 % der Spanier Kastilisch sprachen.^[20]
  Durch die Eroberung Amerikas, das als Privatbesitz in den Händen der kastilischen Krone war, dehnte sich die spanische Sprache über den halben Kontinent aus, von Kalifornien bis Feuerland.
  Castellano oder Español?
  In spanischsprachigen Ländern finden sich die Begriffe español und castellano parallel, während in nichtspanischsprachigen die Sprache fast ausschließlich als „Spanisch“ (spanish, spagnolo, hiszpański, لغة إسبانية etc.) bezeichnet wird.
  In Südamerika wird tendenziell castellano bevorzugt, wohingegen in Mittelamerika, Mexiko und den USA eher español gebräuchlich ist. Die Verfassungen von Spanien, Bolivien, Ecuador, El Salvador, Kolumbien, Paraguay, Peru und Venezuela verwenden den Begriff castellano; Guatemala, Honduras, Kuba, Mexiko, Nicaragua und Panama español. In Spanien sind beide Bezeichnungen üblich. Die Real Academia Española empfiehlt außer in Situationen, in denen es gerade um die Unterscheidung zu den anderen in Spanien vorkommenden eigenständigen Sprachen (Katalanisch, Baskisch, Galicisch etc.) geht, die Verwendung von español.
  Der Begriff castellano wird darüber hinaus auch als Benennung für den im Mittelalter in Kastilien gesprochenen romanischen Dialekt (aus dem das moderne Spanisch hervorgegangen ist) und für den heutzutage in dieser Region gesprochenen Dialekt verwendet. In Spanien ist die Entscheidung für die Verwendung des einen oder anderen Begriffs gelegentlich politisch motiviert.